تأثیرفاصله ردیف و ژنوتیپ بر روی عملکرد ساقه اصلی و شاخه در سویا

با توجه به اینکه اطلاعات کمی درباره تفاوت ارقام در توانایی برای تخصیص عملکرد دانه بین ساقه اصلی و شاخه در واکنش به فواصل مختلف کاشت وجود دارد، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان طی سال زراعی 1388 اجرا گردید. فاکتور اول شامل سه رقم (ویلیامز، دی پی ایکس و سحر) و فاکتور دوم شامل چهار فاصله کاشت (20، 45، 70 و 95 سانتیمتر) بود. در این آزمایش عملکرد دانه در واحد سطح، ارتفاع بوته، تعداد گره در ساقه اصلی، تعداد شاخه در بوته، عملکرد بیولوژیک، اجزای عملکرد (تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه) در ساقه و شاخه و عملکرد دانه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها حاکی از اثر معنی دار رقم بر کلیه صفات مورد بررسی بود علاوه براین فاصله ردیف به طور معنی داری بر روی همه صفات زراعی بجز تعداد گره در ساقه اصلی، وزن هزار دانه و تعداد دانه در غلاف ساقه و شاخه تاثیر گذاشت. در کلیه ارقام با افزایش فاصله بین ردیف از سهم ساقه اصلی در عملکرد دانه کاسته شد و برسهم شاخه ها افزوده شد به گونه ای که بیشترین سهم ساقه اصلی در عملکرد دانه (24/97 درصد) و کمترین سهم شاخه در عملکرد دانه (66/2 درصد) در رقم ویلیامز و درفاصله بین ردیف20 سانتیمتر بدست آمد و همچنین کمترین سهم ساقه اصلی در عملکرد دانه (11/55 درصد) و بیشترین سهم شاخه (89/44درصد) در عملکرد دانه در رقم سحر و در فاصله بین ردیف 95 سانتیمتر بدست آمد. در بررسی روابط همبستگی، در کلیه ارقام ÷عملکرد ساقه همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد کل دانه داشت بطوریکه عملکرد ساقه بیشترین نقش را در تغییرات عملکرد کل دانه داشت و افزایش در میزان عملکرد ساقه اصلی منجر به کاهش میزان عملکرد شاخه شد. بطور کلی در این بررسی هر چند که در کلیه ارقام با افزایش فواصل کاشت بر تعداد شاخه در بوته و سهم شاخه از عملکرد کل دانه افزوده شد اما افزایش سهم شاخه نتوانست کاهش عملکرد ناشی از کاهش تعداد بوته در واحد سطح را جبران کند بطوریکه بیشترین عملکرد دانه در واحد سطح در فاصله بین ردیف 20 سانتیمتر بدست آمد و رقم ویلیامز به علت قابلیت شاخه زنی کمتر و تخصیص بیبشتر مواد فتوسنتزی به ساقه، داشتن تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه بیشتر در ساقه و همچنین زودرس بودن، دارای بیشترین عملکرد دانه (08/4827 کیلوگرم در هکتار) در کشت تابستانه بود. واژه های کلیدی: ارقام سویا، فاصله بین ردیف، ساقه اصلی، شاخه، عملکرد دانه